Fotografia gwiazd w formie punktów na niebie

Gwiazdy nad Kitzbüheler Horn

Gwiazdy nad Kitzbüheler Horn. Nikon D700, 35 mm, 25 sekund, F/4.0, iso 800.

Fotografia gwiazd w formie punktów jest kolejnym rodzajem zdjęć astropejzażowych po fotografii startrails, na której zestawiamy rozgwieżdżone niebo z obiektami na Ziemi. W odróżnieniu od fotografii ruchu gwiazd tym razem będzie nam zależało na tym, aby pokazać nieboskłon, mniej więcej w takiej formie, w jakie widzimy go w rzeczywistości. Gwiazdy i planety mają mięć formę punktów rozświetlających niebo nad naszymi głowami.
Takie podejście do fotografii wymaga zdecydowanie mniej czasu niż ma to miejsce w przypadku kręcenia tzw. „wirówek”. Jednak, jak to zwykle bywa, są też minusy. Główny to wymagania sprzętowe, a w szczególności jakość matrycy, jaką dysponuje nasz aparat. Wprawdzie zdjęcia zrobimy każdym aparatem, to jednak te z lepszymi sensorami dają dużo większe możliwości.

Kiedy z gwiazd robią się kreski

To czy uda nam się sfotografować gwiazdy w formie punktów czy będziemy rejestrować ich ślady w formie łuków, zależy od kilku czynników.
Kluczowym parametrem jest czas naświetlania zdjęcia. To głównie od tego, ile czasu pozostawimy otwartą migawkę zależy, jaką formę będą miały gwiazdy na zdjęciu. Drugim kluczowym czynnikiem jest kąt obrazowania naszego obiektywu. Im będzie on szerszy, tym mniej zauważalny będzie ruch gwiazd w kadrze. Nie bez znaczenia jest również obszar nieba, w który wycelujemy nasz aparat. przy tym samym czasie naświetlania rejestrowane ślady będą zdecydowanie dłuższe, gdy będziemy fotografować okolice równika niebieskiego niż gdybyśmy robili zdjęcie okolicom Gwiazdy Polarnej. W końcu pozostaje kwestia rozmiaru odbitki oraz poziomu naszej tolerancji. W małym formacie czy rozmiarze internetowym mniej będą doskwierały lekkie przecinki niż w przypadku dużo formatowych wydruków.
Pora na konkrety.

Sprzęt do fotografii gwiazd

Do fotografowania gwiazd będziemy potrzebowali:

Aparat

Musi umożliwiać pełną kontrolę nad parametrami ekspozycji. Im mniej obrazująca na wysokich czułościach matryca, tym lepiej. O szczegółowych wymaganiach mogliście już przeczytać w osobnym wpisie.

Statyw

Praktycznie każdy trójnóg powinien się sprawdzić. Jedyny wymóg, jaki musi spełniać, to stabilne utrzymanie aparatu wraz z obiektywem. Możliwość dociążenia i poprawienia przez to stabilności jest mile widziana.

Obiektyw

Druga po aparacie kluczowa rzecz w fotografii gwiazd. Zdecydowanie używamy najkrótszej ogniskowej, jaką posiadamy. Im szerszy kąt widzenia obiektywu, tym dłużej będziemy mogli naświetlać. Nie bez znaczenia jest też światłosiła szkła. Oczywiście im jaśniejsze, tym lepsze.

Latarki

O latarce zawsze warto pamiętać. Zalecam wyposażenie się w dwie sztuki, z czego jedna powinna pozwalać na zamontowanie na głowie. Dzięki temu będziemy mieć wolne ręce, a korzystając z drugiej latarki bez problemu ustawimy ostrość.

Pilot lub wężyk (opcjonalnie)

Wykorzystywane do zdalnego wyzwalania migawki.

Ciepłe ubrania i termos

To takie oczywiste rzeczy, jednak bardzo często o nich zapominamy. W nocy jest zdecydowanie chłodniej niż w dzień, tym bardziej, jeśli chwilę postoimy w bezruchu przy statywie. w zimie zwróćmy szczególną uwagę na rękawiczki. Sprawdźmy przed wyjściem z domu, czy będziemy w nich w stanie obsługiwać aparat.

przelot-ISS-wielki-woz

Przelot ISS wraz z podążającym za nią statkiem transportowym ATV-5. Nikon D700, 14 mm, 10 sekund, F/4.0. iso 1600.

Kiedy i gdzie fotografujemy gwiazdy

Na obiekty na niebie niekoniecznie musimy polować podczas smolistej nocy. Są takie, które możemy dostrzec, gdy niebo wciąż ma kolor niebieski. Oczywiście są też takie kadry, dla których będziemy unikać nawet blasku Księżyca.

O zmierzchu

Pierwszymi obiektami, jakie możemy fotografować, gdy jeszcze nie jest ciemno, są planety. O zmierzchu możemy je z powodzeniem zestawić w kadrze z oświetlonymi obiektami takimi, jak chociażby miejskie budynki. Te bardzo jasne punkty uwiecznione w odpowiednim momencie na wieczornej lub porannej zorzy potrafią być niezwykle widowiskowe. Zwłaszcza jeśli uda się nam upolować jakąś koniunkcję Jowisza lub Wenus.

W świetle Księżyca

Jasna rozświetlona światłem naszego satelity noc nie powinna być przeszkodą w fotografii gwiazd. Oczywiście nie będziemy w stanie zarejestrować tyle, co podczas ciemnej nocy. Jednak bez problemu będziemy mogli pokazać najjaśniejsze z nich tworzące całe konstelacje. Gdy na niebie króluje Księżyc, musimy zwrócić szczególną uwagę na kadr i to, co w nim umieścimy. Powinniśmy zadbać o prawidłową kompozycję, bo blask srebrnego globu może sprawić, że nasz pierwszy plan będzie idealnie naświetlony i nie uda nam się niczego ukryć pod osłoną nocy. Dlatego też bardzo dobrze jest zadbać o odpowiedni kadr jeszcze w dzień.

Bezksiężycowa noc

Ciemna, bezksiężycowa noc to idealna pora na fotografowanie słabszych obiektów na niebie takich jak komety, zorze polarne, roje meteorów, a w szczególności pokazywanie piękna Drogi Mlecznej. Aby to osiągnąć, wybieramy ciemne miejsca z dala od miast i zanieczyszczenia światłem, jakie wytwarza człowiek. Im ciemniejsze miejsce znajdziemy, tym więcej gwiazd będzie w stanie pokazać na zdjęciu. Jest to szczególnie ważne, gdy planujemy fotografować Drogę Mleczną. Bez pomocy Księżyca lub bez użycia dodatkowego źródła światła raczej nie uda nam się poprawnie naświetlić pierwszego planu na zdjęciu. W takich warunkach dobrze jest się rozejrzeć za kadrem, w który będzie zbudowany w oparciu o kontury przedmiotów.

Fotografia gwiazd w bezksiężycową noc.

Gwiazdy w bezksiężycową noc. Nikon D700, 20 mm, 30 sekund, F/4.5, iso 3200.

Ustawienia do fotografii gwiazd

Fotografując statyczne gwiazdy musimy złapać maksymalnie dużo światła, jak to tylko możliwe w stosunkowo krótkim okresie czasu.
Poniżej znajdują się sugerowane parametry, które powinny być traktowane jako wskazówka i punkt wyjścia do ustawienia finalnych nastaw w aparacie. Te oczywiście będą zależne od czynników takich jak: światła Księżyca, zanieczyszczenia światłem, możliwości aparatu i obiektywu.

Format zapisu

Sugeruję fotografowanie i zapisywanie zdjęć w bezstratnym formacie RAW. W odróżnieniu od zapisywania obrazu bezpośrednio do plików jpeg format ten daje dużo większe możliwości na etapie obróbki.

Ostrość

Ustawienie ostrości możemy wykonać na dwa sposoby: z wykorzystaniem autofocusa lub manualnie. Ja zdecydowanie polecam skorzystać z automatyki aparatu. Jak to zrobić opisywałem dość dokładnie w oddzielnym wpisie.

Ogniskowa

Zdecydowanie powinniśmy fotografować z wykorzystaniem najkrótszej ogniskowej, jaką posiadamy. Nie tylko pozwoli nam to na pokazanie większego obszaru nieba, ale też pozwoli dłużej naświetlać, rejestrując tym samym więcej światła. Nie musi być to obiektyw specjalnie przeznaczony do fotografii gwiazd. Spokojnie do pierwszych kroków wystarczy obiektywy sprzedawany w komplecie z aparatem. Zdecydowanie większe możliwości dają obiektywy ultra szerokokątne, których krótsze ogniskowe zaczynają się od 10-12 mm. Dobrze też się sprawdza obiektyw typu rybie oko zapewniające bardzo duży kąt widzenia. Tu jednak musimy się liczyć z odwzorowaniem, które nie każdemu musi odpowiadać.

Przysłona

W nocy raczej unikamy przymykania przysłony. Raczej operujemy na w pełni otwartym obiektywie. Ewentualnie, gdy kadr jest rozświetlony światłem księżyca przymknąć przysłonę o jedną działkę ev w celu zmniejszenia wad optycznych obiektywu. Typowy zakres przysłon, na których pracujemy w nocy to F/2.8 – F/5.6.

ISO

Będąc świadomym ograniczenia wynikającego z czasu naświetlania i chcąc poprawnie naświetlić kadr oraz zarejestrować możliwie najwięcej gwiazd, konieczne jest podbicie czułości. Czasem dość znaczne. Typowe czułości używane w fotografii punktowych gwiazd to iso 800 – 3200.

Balans bieli

W terenie aby oddać naturalną kolorystykę gwiazd (tak, tak, gwiazdy mają różne kolory) najlepiej jest ustawić WB w okolicach 4500-5500 kelwinów. Ewentualnie gdy nasz aparat nie umożliwia regulowania tak dokładnie tego parametru, można posłużyć się predfiniowanym ustawieniem „światło słoneczne”, zazwyczaj oznaczone w formie słoneczka. Finalną kolorystykę zdjęć zdecydowanie najlepiej dostosowywać na etapie wywoływania plików raw.

Czas

Długość ekspozycji powinniśmy dobrać tak, przy używanej ogniskowej nie przekroczyć czasu dla którego gwiazdy przestaną mieć postać punktów. Aby go oszacować, warto skorzystać z tzw. reguły 600, o której przeczytacie poniżej.

Odszumianie

Zdecydowanie polecam skorzystanie z redukcji szumów dla długich ekspozycji. Pozwoli to wyraźnie zmniejszyć poziom szumów na zdjęciu. Nie przestraszmy się, gdy aparat z włączoną tą opcja nie będzie odpowiadał przez jakiś czas po zrobieniu zdjęcia. Jest to czas, w którym automatyka aparatu wykonuje drugie zdjęcie, na którym rejestruje tylko szumu w celu ich późniejszego odjęcia od docelowego zdjęcia.

Wyzwalanie

Aby uniknąć poruszonych zdjęć przy dłuższych ekspozycjach, powinniśmy zdanie wyzwalać migawkę. Jeśli jednak nie dysponujemy pilotem lub wężykiem, bez problemu możemy skorzystać z funkcji samowyzwalacza w aparacie. To jednak pod warunkiem, że czasy naświetlania nie przekroczą maksymalnego czasu, na jaki możemy ustawić naświetlanie nie przechodząc do trybu bulb.

Fotografia gwiazd jako punktów. Wpływ długości naświetlania

Wpływ długości ekspozycji na kształt gwiazd. Widok w kierunku południowym. Nikon D700, 14 mm.

Reguła 600

Reguła 600 jest to reguła określająca maksymalny czas naświetlania, dla którego gwiazdy wciąż będą odbierane na zdjęciu jako punkty.
Wiąże ona czas z kątem widzenia obiektywów czyli tak naprawdę z ogniskową i wielkością matrycy aparatów. Z godnie z tą regułą czas ekspozycji to wynik dzielenia liczby 600 przez ogniskową. Przy czym w przypadku matryc mniejszych niż tzw. matryce pełnoklatkowe, mające wymiary zbliżone do kliszy małoobrazkowej 35 mm, musimy ogniskową skorygować o tzw. crop.

Czas naświetlania [s] = 600 / ogniskowa [mm]

Jeśli planujemy prezentować zdjęcia w większym formacie lub po prostu jesteśmy bardziej pedantyczni, możemy zamiast liczby 600 podstawić do wzoru 500. Otrzymamy tym samym krótsze, a co za tym idzie, bezpieczniejsze czasy naświetlania. W poniższej tabeli znajdują się obliczone czasy dla typowych ogniskowych wykorzystywanych w tego typu ujęciach oraz najpopularniejszych wielkości matryc.

reguła 500

Powyższe wartości nie zostały zaokrąglone do czasów naświetlania dostępnych w aparatach. Zaokrąglać powinno się zawsze w dół. Dokładne wartości ustawimy korzystając z opcji bulb.

wpływ długości naświetlania w fotografii gwiazd w kierunku północnym

Wpływ długości ekspozycji na kształt gwiazd. Widok w kierunku północnym. Nikon D700, 14 mm.

wpływ długości naświetlania w fotografii gwiazd w kierunku północnym

Wpływ długości ekspozycji na kształt gwiazd. Nikon D700, 14 mm, wycinek kadru 100%.

Musimy pamiętać, że powyższa reguła jest tylko jakąś formą przybliżenia czasu ekspozycji i określa kiedy ruch gwiazd jest „w miarę” niewidoczny. Tak naprawdę ruch gwiazd w rzeczywistości jest rejestrowany zdecydowanie wcześniej, w momencie, gdy gwiazda zaczyna być rejestrowana przez więcej niż jeden piksel na matrycy.

Piotr Potępa

Podobało się? Poleć lekturę znajomym! Polub Nightscapes na Facebooku! Masz jakieś pytania lub sugestie odnośnie tematu który powinienem poruszyć? Skomentuj lub napisz do mnie maila.

Może Ci się również spodoba

3 komentarze

  1. Paweł pisze:

    Świetny wpis. Dzięki!

  1. 1 stycznia 2017

    […] rozmazania gwiazd. Dobrze jest się kierować regułą 600 opisaną przy okazji poradnika o fotografowaniu gwiazd w formie punktów.. Jeśli nie zależy nam na gwiazdach w formie punktów możemy wydłużyć czas […]

  2. 8 sierpnia 2018

    […] rozmazania gwiazd. Dobrze jest się kierować regułą 600 opisaną przy okazji poradnika o fotografowaniu gwiazd w formie punktów. Jeśli nie zależy nam na gwiazdach w formie punktów możemy wydłużyć czas […]

Skomentuj

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.